W.
|
|
|
|
|
|
Wà
|
wat.
wà zinde?, wat zei je?
|
|
Wáácht
|
wacht.
wáácht ’s èkkes, wacht
eens eventjes.
|
|
Wááchten
|
wachten.
|
|
Wáálm
|
walm,
rook.
|
|
Wáálmen
|
walmen,
roken.
|
|
Wáánd
|
wand,
muur. d’r hengt ’n kruisbèld
aon de wáánd, daar hangt een kruisbeeld aan de muur.
|
|
Wáássen
|
1)
wassen, van kleren b.v.; 2) groeien. ’t
wáást goéd, het (koren) groeit goed.
|
|
Wablief
|
wat
zegt u.
|
|
Waeck
|
wijk.
Vroeger was Uden in vier wijken verdeeld:
Biesen, Leegbroek, Hoogbroek en de Grote Waeck. Deze laatste werd
verdeeld in Hoeven en Zandbergen;
vandaar de naam Bitswijk
|
|
Waejen
|
waaien.
(waeit, waeide, gewaeid).
|
|
Wal
|
windkering
en afscheiding van weiland of akker.
|
|
Waldhòren
|
Een
dikke wilgentak ontdoet men spiraalsgewijs van zijn bast, rolt deze op
in de vorm van een trechter, steekt in de opening aan het dunne einde
een nuun en de waldhòren
is klaar.
|
|
Walroos
|
heg
van rozenstruiken.
|
|
Wan
|
mand
om te wannen: het kaf van het
koren scheiden.
|
|
Wang
|
wang.
verkl. wèngske.
|
|
Wanmeulen
|
machine
om te wannen. Veel apparaten
in deze streken kwamen van wanmolenfabriek ‘De Roem’ uit Boekel.
|
|
Wànne
|
ook
wànie, waonie
of wonne, niet waar?
|
|
Wànnéér
|
wanneer.
|
|
Wannen
|
gedorst
graan zuiveren, het kaf van het koren scheiden.
|
|
Waofel
|
wafel.
|
|
Waogen
|
wagen,
auto.
|
|
Waojen
|
waden.
(waoide, gewaoijen).
|
|
Waoken
|
waken.
|
|
Waonen
|
wanen,
ge waont oe eigen in d’n himmel,
je waant jezelf in de hemel.
|
|
Waor
|
(koop)waar.
|
|
Waornemen
|
verzorgen.
|
|
Waorst
|
worst.
gift d’n hond òk mar ’n
stukske waorst, geef de hond ook maar een stukje worst.
|
|
Waort
|
waarheid.
zie ook wòrheid.
|
|
Waosem
|
wasem,
damp.
|
|
Waosemen
|
wasemen.
|
|
Waoter
|
water,
meestal in grote hoeveelheden: ik
goi nie ovver ’t waoter, ik vaar niet over de zee. zie ook wàtter.
|
|
Waozig
|
wazig.
|
|
Wardeeren
|
waarderen.
|
|
Wasezel
|
schraag
om de was op te hangen.
|
|
Washèndje
|
washandje.
|
|
Wasknipke
|
wasknijper.
zie ook knipke of pinneke.
|
|
Wastaofel
|
wastafel.
|
|
Wat
|
wat.
verkl. wètje. hij
douwt ’n wètje in z’n órre, hij stopt een watje in zijn oren.
|
|
Wats
|
klap.
moet ’n wats hebbe?, moet
ik je een klap geven?
|
|
Wàtter
|
water,
in kleinere hoeveelheden. unnen
emmer wàtter, een emmer water. Ik
geef ‘r gèn háánd wàtter um, ik geef er niets om, ’t
hèt ‘r gèn háánd wàtter bij, het heeft er niets bij, het kan
er niet aan tippen.
|
|
Wàtterblaos
|
waterblaas.
kom ’s gaauw, de wàtterbloos
is er al, kom eens gauw, de koe staat op kalven.
|
|
Wàtterkant
|
waterkant.
|
|
Wàtterkont
|
waterkont.
die hen hè’n wàtterkont,
die kip heeft een dik achterwerk.
|
|
Wàttermenneke
|
denkbeeldig persoon, die kinderen het water in trekt.
|
|
Wàtteroojer
|
waterader onder de grond.
|
|
Wàtteropper
|
klein
hoopje hooi.
|
|
Wàtterpot
|
po.
|
|
Wéé
|
pijn.
’t duu wéé, het doet
zeer. zie ook wiéje.
|
|
Weem
|
land
dat aan de kerk behoort. ook wim.
|
|
Weer
|
1)
ram. mv. weren,
mannetjesschaap; 2) verwering. ’t
weer zit in ’t hout, het hout is verweerd.
|
|
Weerde
|
waarde.
wa’s de weerde van diejen plak
grond? wat is de waarde van dat stuk land?
|
|
Wèèrk
|
werk.
hij gùt naor ’t wèèrk,
hij gaat naar het werk.
|
|
Wèèrm
|
warm.
|
|
Wèèrmen
|
warmen.
|
|
Weerum
|
weer
terug. wànnéér komde weerum?,
wanneer kom je weer terug?
|
|
Wééten
|
weten,
(wit, wis, wiessen, gewééten).
|
|
Weg
|
weg.
mv. weeg. verkl. wègske.
hij is door geweegd, hij
heeft daar het recht van overpad.
|
|
Wèg
|
witbrood.
mv. wèggen, eigen gebakken
witbrood. unne wèg bòtter,
een kluit boter.
|
|
Wegescheet
|
puistje
bij het oog.
|
|
Wèggòien
|
weggooien.
|
|
Wéi
|
1)
weiland; 2) melk zonder kaasstof. zie ook fiets.
|
|
Wéien
|
weiden.
|
|
Wéiken
|
weken.
de wès stè in de wéik, de
was wordt ingeweekt.
|
|
Weind
|
wind.
de weind stè verkéérd, de
wind komt uit de verkeerde richting. zie ook wingt.
|
|
Weindéi
|
windei,
een ei zonder schaal.
|
|
Wéingen
|
ook
wéngen, wenden, schudden,
keren. hoi wèingen, hooi
schudden.
|
|
Wel
|
1)
rolblok, om het ingezaaide gras aan te drukken; 2) bron.
|
|
Wellen
|
een
ingezaaid grasveld aanrollen.
|
|
Wellie
|
wij.
|
|
Welver
|
wervel,
sluithout aan een deur.
|
|
Wennig
|
weinig.
|
|
Weps
|
wesp.
slòt die weps kapot!, sla
die wesp dood!
|
|
Wèr
|
weer,
nogmaals. zie ook wir.
|
|
Wèrd
|
1)
de waard van een herberg; 2) waarde van iets. hoeveul
is dè pèrd wèrd, wat is de waarde van dat paard?
|
|
Weren
|
zich
verweren.
|
|
Werf
|
plaats
waar de zicht aan het hout vast zat.
|
|
Wèrgoi
|
een enkele kous of sok, die overblijft na het wassen.
|
|
Werkendag
|
dag
waarop gewerkt wordt, doordeweekse dag. da
doede ’s werkendags, mar s’ zondags nie, dat doe je door de
week, maar niet op zondag.
|
|
Wèrlicht
|
bliksem.
zie ook wirlicht.
|
|
Wèrlichten
|
bliksemen.
|
|
Wèrmt
|
warmte.
|
|
Wèrrus
|
weer
eens. zie ook wirrus.
|
|
Wès
|
was.
de wès hengt aon d’n draod,
de was hangt aan de lijn.
|
|
Wethouwer
|
wethouder.
|
|
Wetplank
|
harde
plank om een mes of zeis te scherpen. zie ook wètstrikkel.
|
|
Wetstéén
|
slijpsteen.
|
|
Wetstrikkel
|
scherper
voor zeis of zicht.
|
|
Wetten
|
scherp
maken, slijpen.
|
|
Weùw
|
weduwe.
|
|
Weùwer
|
weduwnaar.
|
|
Wevers
|
inwoners
van Nistelrode
|
|
Wezen
|
1)
gelaat, gelaatstrekken; 2) laot
‘m in z’n wezen, laat hem met rust, maak hem niet kwaad.
|
|
Wichelroei
|
wichelroede.
|
|
Wiég
|
wieg.
zie ook zuus.
|
|
Wiéje
|
pijn.
waor duuget wiéje?, waar
doet het pijn?
|
|
Wieksen
|
(schoenen)
poetsen. Gewiekst, glad,
vlug, bij de hand; unne gewiekste
kèl, een gladde vent.
|
|
Wiel
|
1)
spinnewiel; 2) kolk of kuil.
|
|
Wiemelen
|
wemelen,
krioelen. ’t wiemelt ‘r van
’t òngedièrt, het krioelt er van het ongedierte.
|
|
Wies
|
1)
Louise; 2) tot. wies mèèrgen,
tot morgen.
|
|
Wijd
|
ver.
hij gè wijd uweg, hij gaat
ver weg.
|
|
Wijdhèn
|
veruit.
hij is wijdhèn d’n bèèste,
hij is veruit de beste.
|
|
Wijen
|
wieden
van onkruid.
|
|
Wijer
|
verder.
gò’s wijer, ga eens
verder, ga eens door.
|
|
Wijergoon
|
doorgaan,
verder gaan.
|
|
Wijf
|
vrouw,
meestal in ongunstige betekenis. mv. wijver.
|
|
Wijgert
|
wingerd,
wijnstok.
|
|
Wijl
|
tijd.
verkl. wijleke of
wijlke.
|
|
Wijnmònd
|
oktober.
|
|
Wijst
|
vochtige,
hooggelegen grond.
|
|
Wijwàtter
|
wijwater.
|
|
Wijwàtterbèkske
|
wijwaterbakje,
dat in ieder huis aanwezig was.
|
|
Wil
|
hulp.
daor hettie al veul wil af,
daar krijgt hij al veel hulp van.
|
|
Wilde
|
wil
je. wild’èvvel, wil je
wel.
|
|
Windjèk
|
stevige
jack.
|
|
Wing
|
1)
wijn; 2) krik.
|
|
Wingt
|
wind.
|
|
Winterdinge
|
winterkleren.
haolt de winterdinge mar ’s uit
de káást, want ’t is Allerhèlligen, vanaf Allerheiligen, 1
november, tot aan Pasen, droeg men winterkleren.
|
|
Winterkùnningske
|
winterkoninkje.
|
|
Wintermònd
|
december
|
|
Wir
|
weer,
nogmaals.
|
|
Wirbaor
|
weerbaar.
|
|
Wirbaórstel
|
tegendraaing
in het haar.
|
|
Wirlicht
|
bliksemstraal.
|
|
Wirlichten
|
bliksemen.
’t wirlicht, het bliksemt.
|
|
Wirruld
|
wereld.
|
|
Wirrum
|
weer
om.
|
|
Wirrus
|
weer
eens. tot ‘t wirrus is, tot
de volgende keer.
|
|
Wirskáánte
|
weerskanten.
|
|
Wirslag
|
weerslag.
|
|
Wis
|
1)
takje, twijg. Unnen bàànd en
unnen wis, die haolde daor ‘tie is, boerengeriefhout kun je overal
kappen; 2) bundeltje stro; 3) touw waarmee de koeien op stal
vastgebonden staan.
|
|
Wisbòm
|
lang
hout om over het hooi op de kar te leggen, zodat het er niet af valt.
|
|
Witte
|
witte
wa’k wou?, weet je
wat ik wilde? witte gij’t?,
weet jij het?
|
|
Witteren
|
1)
(het vee) te drinken geven; 2) hout in water leggen om hard te worden.
|
|
Wittering
|
wetering.
|
|
Wiy
|
wie.
|
|
Woelie
|
overdrukke
vrouw.
|
|
Wogen
|
wagen.
(woog, woogde, gewoogd). woog
’t is as ge dùrft!, waag het eens als je durft!
|
|
Wôkôk
|
dat
wou ik ook.
|
|
Wòks
|
waaks.
dè’s unnen wòksen hond,
dat is een goede waakhond.
|
|
Wólf
|
1)
wolf. mv. wùlf; 2)
tandbederf.
|
|
Wólfstáánt
|
moederkoren:
schimmelwoekering in koren.
|
|
Wònning
|
woning.
zie ook wunning.
|
|
Woog
|
waag.
|
|
Wooghals
|
waaghals.
|
|
Wool
|
Waal.
|
|
Woor
|
waar,
echt. ’t is echt woor, het
is echt waar.
|
|
Wopie
|
wapen.
|
|
Wòr
|
nietwaar,
waar, op welke plaats. ’t is
goei wee wor?, het is mooi weer nietwaar? wor
hedde m’n kniep geloten?, waar heb je mijn zakmes neergelegd?
|
|
Wòraf
|
waaraf.
|
|
Wòraon
|
waaraan.
|
|
Wörgen
|
wurgen.
|
|
Wòrheid
|
waarheid.
ge moet alt de wòrheid spreken,
je moet altijd de waarheid zeggen.
|
|
Wòrhèn
|
waarheen.
|
|
Wòrin
|
waarin.
wòrin hèdde mènne tèsneùzik
gedouwd?, waar heb je mijn zakdoek in gestopt?
|
|
Wörm
|
1)
worm; 2) gebint op zolder.
|
|
Wòrmi
|
waarmee.
wòrmi hèdde gij da gedaon?,
waarmee heb je dat gedaan?
|
|
Wòrnò
|
waarna.
|
|
Wòrop
|
waarop.
|
|
Wörp
|
worp.
|
|
Wörpen
|
worpen.
|
|
Worren
|
worden.
(wor, wörd, wier, geworren).
|
|
Worren
|
in
elkaar verward raken.
|
|
Wòrschouwen
|
waarschuwen.
ik heb oe zat gewòrschouwd,
ik heb je genoeg gewaarschuwd.
|
|
Wòrtòw
|
waartoe.
wòrtòw diént dè?, waar is
dat voor nodig?
|
|
Wörvel
|
ook
wölver, wervel.
|
|
Wörvelweind
|
wervelwind.
|
|
Wòrvèur
|
waarvoor.
wòrvèur is dè ding?, waar
is dat ding voor?
|
|
Woude
|
wilde
je. woud’iets vroogen?,
wilde je iets vragen?
|
|
Wout
|
Wouter.
|
|
Wulg
|
wilg.
we hebben diejen wulg umgedaon,
we hebben die wilgenboom omgehakt.
|
|
Wùllen
|
wollen.
unnen wùllen bòn, een grote
boon.
|
|
Wulver
|
schakel
van een ketting.
|
|
Wunning
|
woning.
|
|
Wunsen
|
verwensen,
vervloeken.
|
|
Wùrrum
|
waarom.
wùrrum? dùrrum!, waarom?
daarom!
|
|
Wuulen
|
woelen.
|
|
Wuust
|
woest.
dòr lùpt unne wuusten stier,
daar loop een wilde stier.
|
|