W.

 

 

 

 

 

wat. wà zinde?, wat zei je?

 

Wáácht

wacht. wáácht ’s èkkes, wacht eens eventjes.

 

Wááchten

wachten.

 

Wáálm

walm, rook.

 

Wáálmen

walmen, roken.

 

Wáánd

wand, muur. d’r hengt ’n kruisbèld aon de wáánd, daar hangt een kruisbeeld aan de muur.

 

Wáássen

1) wassen, van kleren b.v.; 2) groeien. ’t wáást goéd, het (koren) groeit goed.

 

Wablief

wat zegt u.

 

Waeck

wijk. Vroeger was Uden in vier wijken verdeeld: Biesen, Leegbroek, Hoogbroek en de Grote Waeck. Deze laatste werd verdeeld in Hoeven en Zandbergen; vandaar de naam Bitswijk

 

Waejen

waaien. (waeit, waeide, gewaeid).

 

Wal

windkering en afscheiding van weiland of akker.

 

Waldhòren

Een dikke wilgentak ontdoet men spiraalsgewijs van zijn bast, rolt deze op in de vorm van een trechter, steekt in de opening aan het dunne einde een nuun en de waldhòren is klaar.

 

Walroos

heg van rozenstruiken.

 

Wan

mand om te wannen: het kaf van het koren scheiden.

 

Wang

wang. verkl. wèngske.

 

Wanmeulen

machine om te wannen. Veel apparaten in deze streken kwamen van wanmolenfabriek ‘De Roem’ uit Boekel.

 

Wànne

ook wànie, waonie of wonne, niet waar?

 

Wànnéér

wanneer.

 

Wannen

gedorst graan zuiveren, het kaf van het koren scheiden.

 

Waofel

wafel.

 

Waogen

wagen, auto.

 

Waojen

waden. (waoide, gewaoijen).

 

Waoken

waken.

 

Waonen

wanen, ge waont oe eigen in d’n himmel, je waant jezelf in de hemel.

 

Waor

(koop)waar.

 

Waornemen

verzorgen.

 

Waorst

worst. gift d’n hond òk mar ’n stukske waorst, geef de hond ook maar een stukje worst.

 

Waort waarheid. zie ook wòrheid.  

Waosem

wasem, damp.

 

Waosemen

wasemen.

 

Waoter

water, meestal in grote hoeveelheden: ik goi nie ovver ’t waoter, ik vaar niet over de zee. zie ook wàtter.

 

Waozig

wazig.

 

Wardeeren

waarderen.

 

Wasezel

schraag om de was op te hangen.

 

Washèndje

washandje.

 

Wasknipke

wasknijper. zie ook knipke of pinneke.

 

Wastaofel

wastafel.

 

Wat

wat. verkl. wètje. hij douwt ’n wètje in z’n órre, hij stopt een watje in zijn oren.

 

Wats

klap. moet ’n wats hebbe?, moet ik je een klap geven?

 

Wàtter

water, in kleinere hoeveelheden. unnen emmer wàtter, een emmer water. Ik geef ‘r gèn háánd wàtter um, ik geef er niets om, ’t hèt ‘r gèn háánd wàtter bij, het heeft er niets bij, het kan er niet aan tippen.

 

Wàtterblaos

waterblaas. kom ’s gaauw, de wàtterbloos is er al, kom eens gauw, de koe staat op kalven.

 

Wàtterkant

waterkant.

 

Wàtterkont

waterkont. die hen hè’n wàtterkont, die kip heeft een dik achterwerk.

 

Wàttermenneke denkbeeldig persoon, die kinderen het water in trekt.
Wàtteroojer waterader onder de grond.

Wàtteropper

klein hoopje hooi.

 

Wàtterpot

po.

 

Wéé

pijn. ’t duu wéé, het doet zeer. zie ook wiéje.

 

Weem

land dat aan de kerk behoort. ook wim.

 

Weer

1) ram. mv. weren, mannetjesschaap; 2) verwering. ’t weer zit in ’t hout, het hout is verweerd.

 

Weerde

waarde. wa’s de weerde van diejen plak grond? wat is de waarde van dat stuk land?

 

Wèèrk

werk. hij gùt naor ’t wèèrk, hij gaat naar het werk.

 

Wèèrm

warm.

 

Wèèrmen

warmen.

 

Weerum

weer terug. wànnéér komde weerum?, wanneer kom je weer terug?

 

Wééten

weten, (wit, wis, wiessen, gewééten).

 

Weg

weg. mv. weeg. verkl. wègske. hij is door geweegd, hij heeft daar het recht van overpad.

 

Wèg

witbrood. mv. wèggen, eigen gebakken witbrood. unne wèg bòtter, een kluit boter.

 

Wegescheet

puistje bij het oog.

 

Wèggòien

weggooien.

 

Wéi

1) weiland; 2) melk zonder kaasstof. zie ook fiets.

 

Wéien

weiden.

 

Wéiken

weken. de wès stè in de wéik, de  was wordt ingeweekt.

 

Weind

wind. de weind stè verkéérd, de wind komt uit de verkeerde richting. zie ook wingt.

 

Weindéi

windei, een ei zonder schaal.

 

Wéingen

ook wéngen, wenden, schudden, keren. hoi wèingen, hooi schudden.

 

Wel

1) rolblok, om het ingezaaide gras aan te drukken; 2) bron.

 

Wellen

een ingezaaid grasveld aanrollen.

 

Wellie

wij.

 

Welver

wervel, sluithout aan een deur.

 

Wennig

weinig.

 

Weps

wesp. slòt die weps kapot!, sla die wesp dood!

 

Wèr

weer, nogmaals. zie ook wir.

 

Wèrd

1) de waard van een herberg; 2) waarde van iets. hoeveul is dè pèrd wèrd, wat is de waarde van dat paard?

 

Weren

zich verweren.

 

Werf

plaats waar de zicht aan het hout vast zat.

 

Wèrgoi een enkele kous of sok, die overblijft na het wassen.

Werkendag

dag waarop gewerkt wordt, doordeweekse dag. da doede ’s werkendags, mar s’ zondags nie, dat doe je door de week, maar niet op zondag.

 

Wèrlicht

bliksem. zie ook wirlicht.

 

Wèrlichten

bliksemen.

 

Wèrmt

warmte.

 

Wèrrus

weer eens. zie ook wirrus.

 

Wès

was. de wès hengt aon d’n draod, de was hangt aan de lijn.

 

Wethouwer

wethouder.

 

Wetplank

harde plank om een mes of zeis te scherpen. zie ook wètstrikkel.

 

Wetstéén

slijpsteen.

 

Wetstrikkel

scherper voor zeis of zicht.

 

Wetten

scherp maken, slijpen.

 

Weùw

weduwe.

 

Weùwer

weduwnaar.

 

Wevers

inwoners van Nistelrode

 

Wezen

1) gelaat, gelaatstrekken; 2) laot ‘m in z’n wezen, laat hem met rust, maak hem niet kwaad.

 

Wichelroei

wichelroede.

 

Wiég

wieg. zie ook zuus.

 

Wiéje

pijn. waor duuget wiéje?, waar doet het pijn?

 

Wieksen

(schoenen) poetsen. Gewiekst, glad, vlug, bij de hand; unne gewiekste kèl, een gladde vent.

 

Wiel

1) spinnewiel; 2) kolk of kuil.

 

Wiemelen

wemelen, krioelen. ’t wiemelt ‘r van ’t òngedièrt, het krioelt er van het ongedierte.

 

Wies

1) Louise; 2) tot. wies mèèrgen, tot morgen.

 

Wijd

ver. hij gè wijd uweg, hij gaat ver weg.

 

Wijdhèn

veruit. hij is wijdhèn d’n bèèste, hij is veruit de beste.

 

Wijen

wieden van onkruid.

 

Wijer

verder. gò’s wijer, ga eens verder, ga eens door.

 

Wijergoon

doorgaan, verder gaan.

 

Wijf

vrouw, meestal in ongunstige betekenis. mv. wijver.

 

Wijgert

wingerd, wijnstok.

 

Wijl

tijd. verkl. wijleke of wijlke.

 

Wijnmònd

oktober.

 

Wijst

vochtige, hooggelegen grond.

 

Wijwàtter

wijwater.

 

Wijwàtterbèkske

wijwaterbakje, dat in ieder huis aanwezig was.

 

Wil

hulp. daor hettie al veul wil af, daar krijgt hij al veel hulp van.

 

Wilde

wil je. wild’èvvel, wil je wel.

 

Windjèk

stevige jack.

 

Wing

1) wijn; 2) krik.

 

Wingt

wind.

 

Winterdinge

winterkleren. haolt de winterdinge mar ’s uit de káást, want ’t is Allerhèlligen, vanaf Allerheiligen, 1 november, tot aan Pasen, droeg men winterkleren.

 

Winterkùnningske

winterkoninkje.

 

Wintermònd

december

 

Wir

weer, nogmaals.

 

Wirbaor

weerbaar.

 

Wirbaórstel

tegendraaing in het haar.

 

Wirlicht

bliksemstraal.

 

Wirlichten

bliksemen. ’t wirlicht, het bliksemt.

 

Wirruld

wereld.

 

Wirrum

weer om.

 

Wirrus

weer eens. tot ‘t wirrus is, tot de volgende keer.

 

Wirskáánte

weerskanten.

 

Wirslag

weerslag.

 

Wis

1) takje, twijg. Unnen bàànd en unnen wis, die haolde daor ‘tie is, boerengeriefhout kun je overal kappen; 2) bundeltje stro; 3) touw waarmee de koeien op stal vastgebonden staan.

 

Wisbòm

lang hout om over het hooi op de kar te leggen, zodat het er niet af valt.

 

Witte

witte wa’k wou?, weet je wat ik wilde? witte gij’t?, weet jij het?

 

Witteren

1) (het vee) te drinken geven; 2) hout in water leggen om hard te worden.

 

Wittering

wetering.

 

Wiy

wie.

 

Woelie

overdrukke vrouw.

 

Wogen

wagen. (woog, woogde, gewoogd). woog ’t is as ge dùrft!, waag het eens als je durft!

 

Wôkôk

dat wou ik ook.

 

Wòks

waaks. dè’s unnen wòksen hond, dat is een goede waakhond.

 

Wólf

1) wolf. mv. wùlf; 2) tandbederf.

 

Wólfstáánt

moederkoren: schimmelwoekering in koren.

 

Wònning

woning. zie ook wunning.

 

Woog

waag.

 

Wooghals

waaghals.

 

Wool

Waal.

 

Woor

waar, echt. ’t is echt woor, het is echt waar.

 

Wopie

wapen.

 

Wòr

nietwaar, waar, op welke plaats. ’t is goei wee wor?, het is mooi weer nietwaar? wor hedde m’n kniep geloten?, waar heb je mijn zakmes neergelegd?

 

Wòraf

waaraf.

 

Wòraon

waaraan.

 

Wörgen

wurgen.

 

Wòrheid

waarheid. ge moet alt de wòrheid spreken, je moet altijd de waarheid zeggen.

 

Wòrhèn

waarheen.

 

Wòrin

waarin. wòrin hèdde mènne tèsneùzik gedouwd?, waar heb je mijn zakdoek in gestopt?

 

Wörm

1) worm; 2) gebint op zolder.

 

Wòrmi

waarmee. wòrmi hèdde gij da gedaon?, waarmee heb je dat gedaan?

 

Wòrnò

waarna.

 

Wòrop

waarop.

 

Wörp

worp.

 

Wörpen

worpen.

 

Worren

worden. (wor, wörd, wier, geworren).

 

Worren

in elkaar verward raken.

 

Wòrschouwen

waarschuwen. ik heb oe zat gewòrschouwd, ik heb je genoeg gewaarschuwd.

 

Wòrtòw

waartoe. wòrtòw diént dè?, waar is dat voor nodig?

 

Wörvel

ook wölver, wervel.

 

Wörvelweind

wervelwind.

 

Wòrvèur

waarvoor. wòrvèur is dè ding?, waar is dat ding voor?

 

Woude

wilde je. woud’iets vroogen?, wilde je iets vragen?

 

Wout

Wouter.

 

Wulg

wilg. we hebben diejen wulg umgedaon, we hebben die wilgenboom omgehakt.

 

Wùllen

wollen. unnen wùllen bòn, een grote boon.

 

Wulver

schakel van een ketting.

 

Wunning

woning.

 

Wunsen

verwensen, vervloeken.

 

Wùrrum

waarom. wùrrum? dùrrum!, waarom? daarom!

 

Wuulen

woelen.

 

Wuust

woest. dòr lùpt unne wuusten stier, daar loop een wilde stier.

 

        terug